Artsen zeggen: Blijf fietsen, maar wel Veilig!

Ieder jaar belanden >70.000 fietsers na een fiets ongeval op de spoedeisende hulp in Nederland. Bij naar schatting één vierde is ook sprake van hoofdhersenletsel. Het risico op hersenletsel wordt kleiner door een helm te dragen. De denktank ‘Artsen voor Veilig Fietsen’ pleit hiervoor: ‘Promotie van de fietshelm is van belang voor het verbeteren van de verkeersveiligheid en om het aantal doden en gewonden onder fietsers snel te verminderen’. Een goed voornemen waar de fietser al morgen mee kan beginnen! Deze boodschap wordt breed gedragen onder artsen en ook ondersteund door veel beroepsverenigingen en instanties. En sinds 2024 ook de landelijke overheidscampagne om de fietshelm breed te promoten: ‘Zet hem op!’ (onderdeel Kom Veilig Thuis campagne).

Actief bewegen – en dus fietsen – kan niet genoeg gestimuleerd worden, maar meer aandacht voor fietsveiligheid is broodnodig. Veel leed kan voorkomen worden als fietsen op een veilige en verantwoorde manier gebeurt. Het verkeer verandert zeer snel met toename van de drukte, nieuwe voertuigen (oa. fatbike, E-step), meerdere en hogere snelheden en moeilijk te doorbreken gedrag (oa. alcohol, telefoneren). De fietsveiligheid aanpakken kent vele facetten waaronder verbeteren van de infrastructuur, gedragsaanpassingen, handhaving, goed voorbeeld geven, betere zichtbaarheid en persoonlijke protectie. Een helm opzetten is een doeltreffende en snelle manier om hersenletsel te voorkomen. En deze vorm van preventie hebben Nederlanders zelf in de hand. Artsen voor Veilig Fietsen wil het gebruik van de fietshelm bevorderen door zich te mengen in het publieke debat, door op landelijk en lokaal niveau aandacht te vragen voor dit onderwerp, helpen goede cijfers te verzamelen en door actief campagne te voeren. Ook pleiten we heel concreet voor een leeftijdsgrens van 16 jaar voor fietsen met trapondersteunen (E-bike & Fatbike). De laatste cijfers van het SWOV (eind 2025) laten wederom een voorspelde toename zien van het aantal verkeersslachtoffers waarbij fietsers en ouderen eruit springen (https://swov.nl/nl/publicatie/de-staat-van-de-verkeersveiligheid-2025). Wij hebben hierop in December 2025 ons visiedocument en position statement 2026 aangepast om hier actief met onze partners een rol in te spelen.

Wees zuinig op je hersenen

De verkeersveiligheid voor fietsers is in de afgelopen 20 jaar niet verbeterd. In 2023 waren er 270 dodelijke fietsongelukken en 76.400 fietsslachtoffers met letsel op de spoedeisende hulp. Zorgwekkend is ook het hoge aantal ouderen (55+, 43%) en jongeren (12-24 jaar, 21%) onder de doden en ernstig gewonden. Bij fietsers is ernstig hersenletsel de belangrijkste oorzaak van overlijden. Ook is herstel van hersenletsel zeer beperkt doordat hersenen – in tegenstelling tot andere organen – beperkte reserves hebben. Hersenen kunnen niet aangroeien of herstellen met behulp van een operatie of medicijnen. Op je hersenen moet je zuinig zijn! In 2024 hebben we een bondige samenvatting geschreven in het Medisch Contact over de fietsveiligheid in Nederland en onze redenen om zo voor de fietshelm te pleiten (zie link). 70% van de fietsongelukken op de spoedeisende hulp is enkelvoudig (geen andere verkeersdeelnemer bij betrokken) wat de noodzaak van gedragsbeinvloeding en persoonlijke protectie onderstreept.

SEH-bezoeken i.v.m. ernstig letsel (MAIS2+) door een verkeersongeval en
fietsongeval

fiets ongevallen 2024
Figuurbron: Medisch Contact, gebaseerd op Letsel Informatie Systeem 2014-2023, VeiligheidNL; Bevolkingsstatistiek 2014-2023, Centraal Bureau voor de Statistiek.

Feiten en cijfers fietsletsels

Tabel fiets ongevallen
Figuurbron: Medisch Contact, gebaseerd op Aantallen en soorten fietsletsels over 2023 (Letsel Informatie Systeem 2014-2023; VeiligheidNL, 2024).

Verkeersdoden en ernstig gewonden voorkomen

Het dragen van een fietshelm vermindert de kans op ernstig hersenletsel met 60 procent en op dodelijk hersenletsel met 71 procent (SWOV 2025). Het Centraal Planbureau stelt in zijn rapport ‘Kansrijk mobiliteitsbeleid 2020’ dat met het verplichten van de fietshelm voor kinderen <12 jaar en E-bikers 45 verkeersdoden en 1400 ernstig verkeersgewonden kunnen worden voorkomen. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat onderzoekt momenteel de opties voor een fietshelm verplichting bij E-biker / Fatbike bestuurders < 18 jaar.

De Denktank ‘Artsen voor Veilig Fietsen’ werd officieel gelanceerd op 4 oktober 2021. Initieel gestart als een kleine club (Marcel Aries, Myrthe Boss, Marieke Visser en William Kramer) maar inmiddels een grote en actieve club van artsen met goede landelijke vertegenwoordiging. De denktank kent een kernclub van 15 artsen die beschikbaar zijn voor uitleg in de media, actief cijfers verzamelen samen met andere instanties (VeiligheidNL, ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) en helmpromotie acties opzetten in de diverse provincies. De totale groep van Artsen voor Veilig Fietsen is zeer actief tijdens de jaarlijkse dag van de fietshelm die voor 2026 op woensdag 15 April gepland staat. De denktank trekt op en ondersteunt acties van andere instanties die zich ook inzetten voor de fietsveiligheid: VeiligheidNL, de HersenStichting, het HersenStrijd fonds, team Alert, ANWB, Stichting RAI, BOVAG, Interpolis verzekeringen, Bond van Verzekeringen, Veilig Verkeer Nederland, diverse provincies en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. We hebben actief meegedacht met de landelijke promotiecampagne van het ministerie voor het vrijwillig dragen van de fietshelm. Deze campagne startte tijdens de dag van de Fietshelm op 16 april 2025 in bijzijn van Minister Barry Madlener en Edwin en Annemarie van der Sar.

De figuur toont de krachten die op de hersenen inwerken tijdens een fietsongeluk. Rechts een fietser zonder helm, links met helm. Op gebieden met gele-rode kleuren hebben veel krachten (en dus schade) ingewerkt. De helm in het linker plaatje heeft veel van de krachten opgevangen. De hersenen van fietser zonder helm laat vooral veel schade zien in de voorste hersengebieden.
Aangepast overgenomen van Madelen Fahlstedt, website link.


Artsen voor Veilig Fietsen position statement 2026

Artsen voor Veilig Fietsen heeft een actueel position statement opgesteld om toe te lichten hoe wij denken de fietsveiligheid in Nederland te verbeteren en het aantal doden en gewonden te laten dalen. Onze focus ligt hierbij de komende jaren nog steeds op de promotie van de fietshelm maar wij ondersteunen uiteraard ook acties die fietsongelukken voorkomen, bijvoorbeeld door het instellen van 30 km/uur wegen binnen de bebouwde kom of het instellen van een leeftijdsgrens van 16 jaar voor elektrische voertuigen (waar ook de fatbike onder valt). Lees het volledige position statement (link) en visiedocument (link) 2026.

Doelen voor 2030:

  1. 20% minder fietsdoden en 20% minder gewonden met ernstig hoofd-/hersenletsel.
  2. Door het gebruik van de fietshelm te bevorderen, streven we ernaar
    • dat 50% van de kinderen en jeugdigen een fietshelm draagt;
    • dat 50% van de ouderen en forenzen een fietshelm draagt;
    • dat 100% van de fietskoeriers en bezorgers een fietshelm draagt.

Bijna honderd fatbikers op spoedeisende hulp in één week tijd

In de eerste week van oktober 2024 belandden 1.291 mensen op de spoedeisende hulp (SEH) door een fietsongeval. 96 slachtoffers zaten op een fatbike als bestuurder of passagier. Overige e-bikes en andere fietsen waren verantwoordelijk voor respectievelijk 480 en 715 SEH-bezoeken. Daarnaast vond twee derde van de fatbike-ongevallen plaats in een Randstedelijke provincie. Dit blijkt uit de resultaten van de meetweek fietsongevallen, waarvoor alle 82 Nederlandse SEH’s het aantal fietsongevallen registreerden. Bij de aanname dat deze week een gemiddelde week was, is de grove schatting dat er jaarlijks 5000 fatbikers op de SEH worden behandeld. Artsen voor Veilig Fietsen was een van de initiatiefnemers van deze actie. Zie link voor het volledige persbericht dat werd verspreid in Oktober 2024. De belangrijkste resultaten zijn weergeven in de powergraphic hieronder (opgesteld door VeiligheidNL). Wij zullen binnenkort met onze partners trachten de politiek te bewegen om een leeftijdsgrens van 16 jaar voor alle fietsvoertuigen met een hulpmotor in te stellen.

Campagne ‘Dag van de Fietshelm’ finalist voor Excellence in Road Safety Awards 2024 

De campagne ‘Dag van de Fietshelm’ is geselecteerd als finalist voor de prestigieuze Excellence in Road Safety Awards 2024 van de Europese Unie. De prijsuitreiking vindt plaats in Brussel op 14 november 2024. 

De campagne ‘Dag van de Fietshelm’ heeft als doel het bewustzijn te vergroten over het belang van het dragen van fietshelmen om hoofd-hersenletsel te voorkomen en levens te redden. Deze erkenning is een belangrijke waardering van onze inspanningen vanaf 2021 om de verkeersveiligheid te bevorderen en fietsers te beschermen. “We zijn vereerd om finalist te zijn voor de Excellence in Road Safety Award,” zei Marcel Aries, neuroloog-intensivist bij het Maastricht Universitair Medisch Centrum+ en voorzitter van Artsen voor Veilig Fietsen. “Deze erkenning benadrukt de impact van onze campagne en motiveert ons om door te gaan met ons werk om fietsen veiliger te maken voor iedereen.” De Excellence in Road Safety Award is een jaarlijks evenement dat uitmuntende initiatieven en prestaties op het gebied van verkeersveiligheid in heel Europa viert. De selectie van de campagne ‘Dag van de Fietshelm’ als finalist benadrukt het belang van gemeenschapsbetrokkenheid en educatie bij het bereiken van veiliger verkeer. Lees hier het volledige persbericht.

In 2024 12.500 fietsslachtoffers met hersenletsel, helm kan verschil maken

In 2024 kwamen 74.300 fietsers na een ongeval op de Spoedeisende Hulp (SEH) terecht (zie tabel en infografic van VeiligheidNL). Daarmee blijft het aantal fietsslachtoffers onverminderd hoog. Bij twee op de drie slachtoffers ging het om aanzienlijk letsel, en bij 12.500 slachtoffers werd hersenletsel als primair letsel vastgesteld. De fietshelm kan een wereld van verschil maken. Om mensen bewust te maken van het belang hun hoofd en hersenen te beschermen, wordt vandaag de landelijke Dag van de Fietshelm gehouden. Op deze dag vindt ook de officiële kick-off van de campagne ‘Zet ‘m op’ plaats op de basisschool HSV Nassaulaan in Den Haag, in het bijzijn van onder meer minister Barry Madlener (Infrastructuur en Waterstaat). Voor actuele informatie zie de webpagina www.komveiligthuis.nl/fietshelm

Meer hersenletsel

Uit onderzoek van VeiligheidNL in opdracht van het ministerie blijkt dat tussen 2020 en 2024 het aantal slachtoffers onder elektrische fietsers op de spoedeisende hulp is verdubbeld. In de leeftijdsgroep van 12 tot 18 jaar is het aantal bestuurders van e-bikes met hersenletsel verzesvoudigd, het aantal bestuurders van fatbikes dat op de eerste hulp belandde is toegenomen van 0 in 2020 tot 301 in 2024. Zie lvoor meer informatie, klik hier.